Rybnicka edukacja bez barier

To właśnie ta placówka kształcenia specjalnego podjęła się zadania stworzenia Specjalistycznego Centrum Wspierającego Edukację Włączającą (SCWEW), bo ma doświadczenie, potencjał i nie boi się wyzwań. Podpisała też porozumienie z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Rybniku i Regionalnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli i współpracuje z ekspertami zewnętrznymi.

Edukacja włączająca zakłada, że każda szkoła i przedszkole powinno być miejscem dla wszystkich dzieci – bez względu na ich możliwości, trudności czy tempo rozwoju. To zmiana sposobu myślenia: zamiast oczekiwać, że dziecko dostosuje się do placówki, to placówka dostosowuje się do dziecka. Specjalistyczne centrum ma wspierać nauczycieli i rodziców w praktycznej realizacji tej idei. 

– Naszym celem jest zbudowanie skoordynowanego systemu specjalistycznej pomocy. Chcemy wspierać nauczycieli i podnosić ich kompetencje w pracy z grupą lub klasą zróżnicowaną, czyli tak naprawdę z każdą. Pracowałam w różnych placówkach i nigdy nie spotkałam się z klasą, która nie byłaby zróżnicowana, nawet jeśli nie ma w niej uczniów z orzeczeniami, są ci, którzy mają różne style uczenia się, którzy doświadczają różnych sytuacji kryzysowych, którzy przechodzą przez różne trudne momenty w swoim życiu, mają różne stany emocjonalne czy poziom motywacji, więc tak naprawdę każda grupa, nawet jeśli nie mamy na to odpowiednich dokumentów jest zróżnicowana, dlatego działania i sposoby prowadzenia zajęć i lekcji, które promujemy są do zastosowania w klasach ogólnodostępnych, gdzie tych orzeczeń nie ma. Ponadto wiele naszych działań przeznaczonych jest dla rodziców uczniów, których wspieramy w tym, żeby jak najlepiej radzili sobie z codziennymi trudnościami i wyzwaniami. Chcemy, by potrafili umiejętnie wspierać swoje dzieci zarówno w procesie edukacyjnym, w osiąganiu sukcesów, w pokonywaniu pewnych trudności, jak i w rozwoju społecznym, który dla tych uczniów jest bardzo ważny – mówiła Emilia Musiolik, ekspertka SCWEW-u i psycholożka w ZS nr 6.

Takim wsparciem SCWEW objęło na razie pięć placówek: Przedszkole nr 32 z Kamienia, Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 6 z Boguszowic Starych, IV LO z Chwałowic, Zespół Szkół Budowlanych z Meksyku i Zespół Szkół nr 3 z Nowin. Już na etapie diagnozowania potrzeb tych placówek okazało się, że największym wyzwaniem będzie praca z uczniami w kryzysie. – Jest wielu uczniów z problemami emocjonalnymi, z zaburzeniami depresyjnymi, uczniów, którzy doświadczają różnych trudnych sytuacji. Stąd pytania, jak ich wspierać i jak z nimi pracować – mówiła Emilia Musiolik, podkreślając, jak ważna dla SCWEW-u będzie tematyka związana z budowaniem relacji i radzeniem sobie z emocjami.

Liczyć się będzie nie tylko pomoc psychologiczno-pedagogiczna, sieć współpracy, ale i odpowiednie pomoce dydaktyczne. Dlatego w SCWEW-ie można bezpłatnie wypożyczyć specjalistyczny sprzęt. Na razie mogą z niego korzystać placówki objęte wsparciem.

– Mamy systemy FM, czyli zestawy wspomagające słyszenie, różne pomoce dydaktyczne wspierające integrację w klasie, programy edukacyjno-terapeutyczne, magiczny dywan… – wylicza Emilia Musiolik.

W listopadzie SCWEW rusza z kolejnymi działaniami, m.in. z lekcjami i zajęciami modelowymi, które mają zaprezentować skuteczne metody pracy z klasą zróżnicowaną. Będą się one odbywać zarówno w ZS nr 6, jak i w placówkach objętych wsparciem. 

Docelowo SCWEW ma objąć działaniami również inne placówki edukacyjne w mieście, bo jest takie zapotrzebowanie.

Edukacja włączająca

Od kilku lat w rybnickich szkołach rośnie liczba dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Dlatego edukacja włączająca, czyli kształcenie wszystkich uczniów razem, niezależnie od ich potencjału, nie jest tu nowym zjawiskiem. – Ono już zaistniało w naszych szkołach – mówiła Katarzyna Fojcik, naczelniczka Wydziału Edukacji UM Rybnika, przytaczając dane. W rybnickich szkołach kształci się 22 tys. uczniów, 1813 ma orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, to około 8% wszystkich uczniów uczęszczających do szkół. W szkolnictwie specjalnym, które w naszym mieście jest organizowane od przedszkola do szkół ponadpodstawowych, uczy się 531 uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego. Cała reszta, czyli 1282 uczy się w szkołach powszechnych - najwięcej z nich ma orzeczenia dotyczące niepełnosprawności ruchowej oraz autyzmu i zespołu Aspergera.

– Dla porównania, w roku szkolnym 2020/2021 w szkołach ogólnodostępnych były w sumie 522 orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, a więc na przestrzeni kilku lat ta liczba prawie się potroiła. Jest to więc wyzwanie, z którym każdy nauczyciel, każdego rodzaju szkoły prędzej, czy później się zetknie – zauważyła Katarzyna Fojcik.

Jak zatem miasto odpowiada na potrzeby uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, którzy trafiają do szkół powszechnych? Od wielu już lat w Rybniku działają klasy integracyjne, które są mniej liczne i pracuje w nich dodatkowy nauczyciel wspomagający. Obecnie uczy się w nich 389 uczniów z różnymi niepełnosprawnościami.

- W ubiegłym roku odpowiadając na zapotrzebowanie rodziców i uczniów, w ramach pilotażu utworzyliśmy w SP nr 34 pierwszą klasę specjalną dla dzieci z orzeczeniem z zakresu autyzmu i zespołu Aspergera. To klasa, która funkcjonuje normalnie w powszechnie dostępnej szkole, natomiast liczy czterech uczniów, tak jak w szkolnictwie specjalnym. Klasa bardzo dobrze funkcjonuje i w tym roku otworzyliśmy kolejną – mówiła Katarzyna Fojcik.

Jednak zdecydowana większość uczniów z orzeczeniami uczy się w klasach, które nie są ani integracyjne, ani specjalne. Dla nich organizowane są m.in. godziny pomocy, zajęcia rewalidacyjne, wsparcie psychologiczno-pedagogiczne, które, co warto podkreślić, jest adresowane nie tylko do dzieci z orzeczeniami, ale też tych szczególnie uzdolnionych.

Centrum w Rybniku

Na utworzenie i funkcjonowanie SCWEW-u w Rybniku pozyskano dofinansowanie z UE w wysokości 720 000 zł.

– Jako miasto chętnie angażujemy się w różnego rodzaju nowe inicjatywy, choć zawsze jest to spore wyzwanie – mówi Katarzyna Korba, kierownik Referatu Projektów Edukacyjnych w Wydziale Edukacji UM.

Rybnicki SCWEW jest jednym z sześciu w województwie śląskim, w którym jest ich najwięcej. W całym kraju takich centrów jest 36, docelowo ma ich być 285, o czym w Kampusie mówiła Dorota Prysak z Ośrodka Rozwoju Edukacji, który wspiera SCWEW-y. 

– Zależy nam również na tym żeby objąć wsparciem nie tylko osoby, które mają specjalne potrzeby i orzeczenia, ale też te uzdolnione. Czasem rodzice są rozczarowani, że tak mocno skupiamy się na dzieciach z orzeczeniami, a nie dostrzegamy pozostałych. SCWEW ma właśnie uświadomić, że ważni są i jedni i drudzy, dlatego nasza oferta skierowana jest do grup zróżnicowanych. W edukacji włączającej ta różnorodność nie jest przeszkodą, ale wartością. W szkołach mamy między innymi dzieci z Ukrainy, mamy dzieci, które mają obciążenia psychiczne czy te, które mają problemy z transpłciowością. W zróżnicowaniu nie chodzi tylko o niepełnosprawność: niedowidzenie, niedosłyszenie czy afazję. Chcemy patrzeć szerzej – podsumowuje Ewelina Tomala, liderka rybnickiego SCWEW-u.